Een persoonlijke terugblik op het Toetsrevolutie congres van 1 april 2025. Wat heb ik hier geleerd en wat kan ik toepassen?
Het was een inspirerende dag vol praktische inzichten over hoe ik zelfregulerend leren kan versterken bij mijn studenten. Samen met twee andere collega’s heb ik deelgenomen aan een dag vol lezingen en workshops met als gedeelde noemer zelfregulerend leren. Hier deel ik de highlights die mij als docent het meest aanspraken.
Gelijke Kansen en Zelfregulerend Leren
De sessie van van Geert Speltinx en Stijn Van Hoof, over gelijke kansen en zelfregulerend leren, maakte direct indruk. Hun vergelijking tussen verkeersveiligheid en onderwijs was verhelderend:
“Hoe meer diversiteit, hoe meer nood aan regulatie. Hoe belangrijker de rol van de leraar.”
Net zoals verkeersregels, rijlessen en verkeersdrempels het aantal verkeersongelukken hebben verminderd, zijn er ook in het onderwijs drie cruciale ingrediënten voor succes:
- Verwachtingen en afspraken: Hoe werken wij hier?
- Expliciet aanleren: We leren het je
- Structuur en werkvormen: We nemen je mee
James Mannion en holistisch zelfregulerend leren
Een andere mooie presentatie werd gegeven door de onderwijsonderzoeker James Mannion. Mansion is vooral bekend om zijn onderwijsinnovaties in het VK (Wales), waar hij tal van curriculaire onderwijsvernieuwingen teweegbracht met het oog op een holistische benadering op zelfregulerend leren.
Mansion vertelde over zijn holistische benadering. Deze had hij verdeeld in een aantal gebieden waardoor een lerende zich navigeert.
Een belangrijke conclusie van hem was dat (zelfregulerend) leren vaak belemmeringen kent omdat de student of leerling op diverse gebieden uitdagingen moet overkomen. Hiervoor had hij een methode ontwikkeld die kan helpen bij het identificeren van die uitdagingen. Door hier strategieën voor te ontwikkelen, kan de de lerende zich gepersonaliseerd verder ontwikkelen.
Iedereen Hard aan het Denken
Een mooie one-liner was was de sessie over het belang van actieve deelname. “Memory is the residue of thought” – wat blijft hangen is waar leerlingen hard over nadenken, en dat gebeurt niet vanzelf.
Praktische tip die ik morgen direct ga toepassen: laat alle leerlingen een vraag beantwoorden, niet alleen de handopstekers. Het onderzoek toont duidelijk aan dat wanneer iedereen antwoordt:
- De participatie toeneemt
- Leerlingen zich meer thuis voelen
- De resultaten verbeteren
- Er minder storend gedrag is
Deze simpele aanpak verkleint de kansenkloof! Iets waar het onderwijs wat mij betreft altijd op toegespitst moet zijn.
Wenselijke Moeilijkheden
De workshop van Hilly Drok en Tine Hoof over “wenselijke moeilijkheden” was een absolute must-see. Hun boodschap: leren ≠ presteren. Wat op korte termijn moeilijker lijkt, levert op lange termijn vaak betere resultaten op.
Drie effectieve technieken die ik ga uitproberen zijn:
1. Actief Terughalen
In plaats van steeds herhalen, leerlingen actief laten nadenken over eerder behandelde stof. Juist meer praktische tools: wisbordjes, exit tickets, en cold calling.
2. Gespreid Oefenen
Leerstof verdelen over verschillende momenten is effectiever dan één lange sessie. De vergeetcurve van Ebbinghaus illustreert dit perfect: door regelmatig terug te komen op leerstof, versterk je het langetermijngeheugen. Dit was natuurlijk al bekend, maar toch is het belangrijk om het te blijven ‘herhalen’.
3. Gevarieerd Oefenen
Afwisselen van verschillende maar gerelateerde begrippen (ABACB) werkt beter dan geblokt oefenen (AAAABBBBC). Tijdens het oefenen scoort de geblokte groep vaak hoger (90% vs 45%), maar bij de eindtoets scoort de gevarieerde groep significant beter (63% vs 20%)!
Van Keuzevrijheid naar Keuzewijsheid
Milou van Harsel presenteerde een verfrissende kijk op keuzevrijheid. Haar kernboodschap: keuze leidt niet automatisch tot autonome motivatie of zelfregulatie.
Voor effectieve keuzevrijheid moet het:
- Als relevant en betekenisvol worden ervaren
- Aansluiten bij de competentie van de leerling
- Niet overweldigend zijn (“The paradox of choice”)
Doelgericht Leren Doe Je Zo!
Patrick Sins en Bettina de Jong toonden het belang van goede doelen stellen. Hun “goal setting” aanpak heeft aantoonbaar effect op motivatie, inzet, zelfvertrouwen en prestaties.
De vier stappen die ik met mijn leerlingen ga doorlopen:
- Hoe ziet je ideale toekomst eruit?
- Formuleer één concreet, specifiek doel
- Vergelijk: toekomst met vs. zonder dit doel
- Hoe ga je dit bereiken? Maak “als… dan…” scenario’s voor mogelijke obstakels
Zelf stelde ik Patrick en Bettina de vraag hoe dit doelen stellen is in te bedden in een team dat al heel veel ballen in de lucht moet houden.
Instructional Coaching
René Kneyber deelde inzichten over effectieve professionalisering. Zijn boodschap: lesgeven is cognitief uitdagend werk, en verbeteren betekent veranderen “in flight.”
Voor effectieve coaching is nodig:
- Frequent (tweewekelijks) en kort lesbezoek (15 min)
- Gesprek op basis van geobserveerde data
- Kleine, concrete doelen stellen
- Gerichte oefening plannen
Afsluitende keynote
De afsluiting werd gedaan door onderwijsmythbuster Pedro DeBruykere. DeBruykere stelde nog een aantal kritische noten reflecterend op de inhoud van alle workshops en presentaties van die dag. Die hadden met name betrekking op of zelfregulerend leren wel echt te leren was.
De conclusie was dat in veel gevallen dat wel gold voor de metacognitieve vaardigheden (dus het denke over denken), maar in minderen mate over de cognitieve vaardigheden zelf, en dan met name de veelgebruikte executieve functies. Onderwijs helpt deze ontwikkelen, maar nog belangrijker is in principe gewoon een stabiele omgeving voor kinderen en jongvolwassenen.
Tot Slot
Dit congres bevestigde dat zelfregulerend leren niet vanzelf ontstaat, maar expliciet moet worden aangeleerd en ondersteund. Als docenten hebben we een cruciale rol in het creëren van een leeromgeving die zelfregulatie stimuleert.
Mijn belangrijkste take-away: de combinatie van hoge verwachtingen, expliciete instructie, en wenselijke moeilijkheden helpt alle leerlingen vooruit, maar is extra belangrijk voor leerlingen die van thuis uit minder ondersteuning krijgen.
Aan het einde was er nog een netwerkborrel en hebben we de dag afgesloten.