De coronacrisis lijkt met de mildere omikronvariant tot een – voorlopige – afsluiting te komen. De helft van de tijd thuiswerken is het advies. Velen van ons hebben dat twee jaar lang, af en aan, gedaan. Soms was het gekmakend, en bijzonder uitdagend, bijvoorbeeld voor mensen met kinderen die thuisonderwijs volgden, of voor degenen die geen goede thuiswerkmaterialen tot hun beschikking hadden, zoals eenvoudigweg een goede bureaustoel. Zelf ben ik niet per se fan geweest van thuiswerken, maar een drama was het voor mij persoonlijk ook weer niet. Ik vind zelfs dat ik tot bepaalde inzichten ben gekomen over collega’s, studenten en de werkende mens in het algemeen. Dus wat zijn die inzichten voor mij geweest?
1. Meer begrip voor privé en zakelijk
Tijdens de online lessen die ik gaf was het vaak duidelijk dat studenten ‘zich bekeken’ voelden met hun webcam aan. Veelal was het een gevecht om ze toch de camera’s aan te laten zetten. (Gelukig) kwam ik tot de conclusie dat het niet nodig was om studenten continu hun camera’s aan te laten hebben. Bij belangrijke momenten, verzocht ik studenten wel echt om hun webcams aan te zetten. Bij een enkeling die het echt niet prettig vond, mocht hij dan uitblijven, no questions asked.
Bij de individuele gesprekken met studenten kreeg ik veelal een inkijkje in hun leven. Het gaf uiteenlopende beelden van verschillende studenten, een beeld dat ik me bij sommige studenten, als ik die alleen op school had gezien, niet zou hebben bedacht. Niet dat ik het niet had kunnen weten als ik het had gevraagd aan ze, maar omdat je natuurlijk van elke student haarfijn zijn of haar thuissituatie of -accommodatie gaat uithoren. Dat is in principe privé. Maar daardoor ontwikkelde ik wel een gezonde en oprechte nieuwsgierigheid naar hoe de thuiscontext (vaak) van grote invloed is op hun succes op school.
2. Thuiswerken is heel persoonlijk
Een tweede inzicht dat ik had was dat thuiswerken een ontzettend persoonlijke aangelegenheid is. Dat is het voor mijzelf, maar in het bijzonder ook voor studenten. Op studenten met korte spanningsboog en grote behoefte aan praktisch bezig zijn, hadden de lockdowns vaak ernstig negatieve gevolgen. Bij die studenten ontbrak het vaak aan zelfregulering en mentale wil om het werk voor elkaar te krijgen. De hedendaagse afleiding alom hielp natuurlijk ook niet mee. Andere studenten vaarden goed onder de omstandigheden.
3. Digitaal is definitief een ‘means to an end’
Een derde inzicht is dat ik digitale technologie nu pas echt als een ‘means to an end’ ben gaan zien. De coronacrisis en navenante lockdowns hebben ons laten zien wat echt belangrijk is: verbinding met de ander. De socialiserende functie van het onderwijs kwam abrupt tot zijn einde met alle gevolgen van dien, en geen Teams, Zoom, Facetime of welke andere hypermoderne techniek kon daar, wat mij betreft, tegenop.
Ik houd zelf erg van digitale technologie, maar er kan niets op tegen face-to-face, live interactie met mensen die recht voor je neus staan.
4. Online overleggen vs. fysiek overleggen: het één is niet beter dan het ander
In de nasleep lijkt het online overleggen erg ingeburgerd te zijn. Het blijft echter een kwestie van voorkeur en smaak soms. En soms speelt simpelweg pragmatisme ordinair een rol. Want als je in principe de hele dag thuis kunt werken, waarom zou je dan voor een fysiek overleg van pak hem beet 30 minuutjes 1,5 uur heen en terug in de trein zitten?
Toch heb ik gemerkt dat er situaties zijn waarbij het het waard is om de files/drukke treinen te trotseren. Dat is namelijk in de gevallen waarbij je elkaars ’taal’ probeert te leren spreken. En met taal bedoel ik niet Engels, Duits etc, maar de situaties/overleggen waarbij je elkaar beter probeert te begrijpen en waarbij lichaamstaal en non-verbale communicatie een grote rol speelt. In dat geval lijkt online vergaderen echt een stuk minder effectief. Immers, je kunt elkaar heel makkelijk en snel online spreken, maar als je net de nuances in het gesprek mist, dan is de kans op miscommunicatie alsnog groot, en is je tijd alsnog vergooid.
Conclusie
De coronacrisis is een uitdagende periode geweest voor velen, los van de ziekte, dood en verderf dat het heeft gezaaid. Toch denk ik dat er wijze lessen getrokken kunnen worden die we voortaan meenemen naar